فشار خون بالا سبب آسیب به كلیه (نارسایی كلیه)، چشم‌ (اختلال بینایی ) ، قلب (سكته قلبی) و مغز (سكته مغزی) می‌شود. بر همین اساس است كه فشار خون بالا بیماری خطرناكی به شمار می‌رود. لازم است بدانید كه فشار خون بالا بدون علامت است و شاید تا زمانی كه منجر به بروز عوارض نشود تشخیص داده نمی‌شود. برای پی بردن به فشار خون بالا باید به طور مرتب (دو بار در سال) فشار خون را اندازه‌گیری كرد .

به طور كلی دلایل اصلی بروز فشار خون ناشناخته است اما مهم‌ترین عوامل خطر شناسایی شده برای این بیماری سن بالا، چاقی، سابقه خانوادگی ابتلا به فشار خون بالا، كم تحركی، دیابت، مصرف زیاد نمك و الكل است . مواجهه با سرب موجود در هوای آلوده نیز می‌تواند موجب افزایش فشار خون شود . بهتر است بدانید با پیشگیری و كنترل این بیماری می‌توان از بروز عوارض و ناتوانی و مرگ و میر ناشی از آن به میزان قابل ملاحظه‌ای (45 درصد از سكته‌های قلبی و 25 درصد از بیماری عروق كرونر) كاست .

تعریف و طبقه‌بندی فشار خون بالا

برای اینكه خون در شریان‌های اعضای بدن جاری شود و مواد غذایی را به اعضای مختلف بدن برساند نیاز به نیرویی دارد كه این نیرو فشار خون نام دارد و مولد آن قلب است. از آنجا كه پمپ كردن خون توسط قلب به داخل شریان‌ها نبض‌دار است، فشار خون شریانی بین دو سطح حداكثر و حداقل در نوسان است . (سطح حداكثر یا سطح سیستولی در زمان انقباض قلب و سطح حداقل یا دیاستولی در زمان استراحت قلب به وجود می‌آید) .

غالبا فشار خون را در شریان بازویی اندازه می‌گیرند. در هر فرد فشار خون را در دو سطح حداكثر و حداقل اندازه گیری می‌كنند. در زمانی كه قلب منقبض می‌شود، فشار به حداكثر مقدار خود می‌رسد، این سطح را فشار ماكزیمم یا سیستولی می‌نامند. سطح مینیمم یا دیاستولی در زمان استراحت قلب كه فشار خون به حداقل مقدار خود می‌رسد، به دست می‌آید . هر دو سطح فشار خون به صورت دو عدد كنار هم یا به صورت كسر بر حسب میلی متر جیوه نشان داده می‌شود .

فشار خون طبیعی : فشار ماكزیمم كمتر از 140 میلی متر جیوه فشار می‌نیمم كمتر از 90 میلی متر جیوه .

فشار خون بالا : فشار ماكزیمم مساوی یا بیش از 140 میلی متر جیوه و فشار می‌نیمم مساوی یا بیش از 90 میلی متر جیوه .

 برای افرادی كه بیماری عروق كرونر قلب، دیابت و بیماری كلیوی دارند فشار ماكزیمم مساوی یا بیش از 130 و فشار می‌نیمم مساوی یا بیش از 85 به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود .

به منظور پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا نكات زیر را در زندگی روزانه مورد توجه قرار دهید :

- اگر افزایش وزن دارید با رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی آن را كاهش دهید .

- خوراكی‌های سالم مانند سبزی‌ها، میوه‌ها، حبوبات و خوراكی‌های كم چرب میل كنید .

- كوشش كنید در حد امكان از میزان نگرانی‌های روزانه هر چه ممكن است بكاهید و شرایط سازگاری با محیط خود را فراهم كنید .

- مقدار مصرف نمك، الكل و كافئین را به حداقل ممكن برسانید .

كاهش وزن بدن و ورزش چه اثری در بهبودی بیماری فشار خون دارد؟

در اغلب افرادی كه دچار افزایش وزن و چاقی هستند كاهش وزن سبب كاهش فشار خون می‌شود. ورزش و فعالیت بدنی نیز چون به كاهش وزن كمك می‌كند سبب پایین آوردن فشار خون می‌شود . همچنین به نظر می‌رسد كه ورزش خود به تنهایی نیز سبب پایین آوردن فشار خون می‌شود .

چگونه مصرف نمك را كنترل كنیم؟

در بسیاری از افراد مصرف نمك زمینه افزایش فشار خون را فراهم می‌كند . بنابراین آنان كه گرفتار افزایش فشار خون هستند نباید بیشتر از 5 تا 6 گرم نمك در روز مصرف كنند . این مقدار تقریبا برابر با یك قاشق چای خوری است . اما بیماران مبتلا به فشار خون بالا باید حتی از این مقدار هم كمتر نمك مصرف كنند كه این مقدار را پزشك معالج برای این بیماران مشخص خواهد كرد .

- هرگز به غذای خود در سفره، نمك اضافه نكنید. هر نوشیدنی و یا غذای آماده‌ای كه از فروشگاه می‌خرید حتما به میزان نمك موجود در آن كه اكثرا به نام سدیم (Sodium) مشخص می‌شود، توجه كنید .

استرس چه اثری در افزایش فشار خون دارد؟

استرس هم ممكن است سبب افزایش فشار خون شود. به این ترتیب باید كوشش كنید كه آنچه را كه سبب استرس در شما می‌شود تا آنجا كه ممكن است برطرف كنید و اگر نتوانستید از پزشك خود كمك بگیرید . در این جا یادآوری می‌شود كه برطرف كردن استرس و داشتن آرامش خاطر نه تنها در درمان بیماری فشار خون بلكه در درمان هر بیماری دیگری موثر است .

رژیم غذایی در بیماران با فشار خون بالا

كاهش وزن و حفظ وزن طبیعی از اركان اساسی هر برنامه طراحی شده جهت مقابله با فشار خون هستند. تحقیقات نشان داده است كه افراد مبتلا به فشار خون بالا باید مصرف سدیم را كاهش دهند . پتاسیم و كلسیم می‌تواند به كاهش فشار خون كمك كند . موز، زردآلو، انجیر، گریپ فروت، هلو، انگور و آلو میوه‌هایی سرشار از پتاسیم هستند كه در كاهش فشار خون بالا موثرند. سیب زمینی، سیر، بروكلی، كدو سبز، قارچ و گوجه فرنگی و سبزی نیز سرشار از پتاسیم هستند. حبوبات نیز از این مواد غنی می‌باشند. مركبات، توت‌ها و سبزی‌های دارای برگ سبز، منابع خوب ویتامین ث هستند. دریافت كم این ویتامین با فشار خون بالا ارتباط دارد. خوردن گوشت‌های سفید مانند مرغ و ماهی طبخ شده بدون نمك برای افراد دچار فشار خون بالا توصیه می‌شود. برای معطر كردن گوشت می‌توان از سبزی‌های معطر، ادویه‌ها و میوه‌ها استفاده كرد. ماهی را نیز می‌توان با شوید، فلفل قرمز یا سیاه، مركبات، سس‌های خانگی بدون نمك یا سایر سبزی‌ها معطر كرد . مصرف ماهی‌های با اسیدهای چرب مفید از قبیل حلوا، قزل آلا و قباد حداقل دوبار در هفته توصیه می‌شود .

از چه غذایی باید پرهیز كرد؟

افرادی كه از فشار خون بالا رنج می برند باید از خوردن غذاهایی مانند : سوسیس، كالباس، كنسرو گوشت، ماهی دودی یا كنسرو شده، سس‌ها و كنسرو لوبیا كه سرشار از سدیم هستند، پرهیز كنند. در طبخ به جای كره و روغن جامد نباتی بهتر است از روغن زیتون، سویا و كانولا استفاده كرد . مواد حاوی كافئین از قبیل قهوه، نوشابه‌های كولا و شكلات سبب افزایش فشار خون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند .